Νόμος για την προστασία του περιβάλλοντος (εκδόθηκε με ΑΠ αριθ. 91 της 25ης Σεπτεμβρίου 2002, τελευταία τροποποίηση και συμπλήρωση, ΑΠ αριθ. 54 της 16ης Ιουνίου 2020)Ο νόμος αυτός ρυθμίζει τις δημόσιες σχέσεις που σχετίζονται με:
– την προστασία του περιβάλλοντος για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές και την προστασία της ανθρώπινης υγείας.
– τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλομορφίας σύμφωνα με τα φυσικά βιογεωγραφικά χαρακτηριστικά της χώρας.
– την προστασία και τη χρήση των συστατικών στοιχείων του περιβάλλοντος.
– τον έλεγχο και τη διαχείριση των παραγόντων που βλάπτουν το περιβάλλον.
– την άσκηση ελέγχου της κατάστασης του περιβάλλοντος και των πηγών ρύπανσης.
– την πρόληψη και τη μείωση της ρύπανσης.
– τη δημιουργία και λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Παρακολούθησης του Περιβάλλοντος.
– στρατηγικές, προγράμματα και σχέδια για την προστασία του περιβάλλοντος.
– τη συλλογή και την πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες.
– την οικονομική οργάνωση των δραστηριοτήτων προστασίας του περιβάλλοντος.
– τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του κράτους, των δήμων, των νομικών προσώπων και των ιδιωτών για την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι στόχοι του νόμου επιτυγχάνονται μέσω
– τη ρύθμιση των καθεστώτων προστασίας και χρήσης των στοιχείων του περιβάλλοντος.
– τον έλεγχο της κατάστασης και της χρήσης των συστατικών του περιβάλλοντος και των πηγών ρύπανσης και βλάβης του.
– τον καθορισμό των επιτρεπόμενων κανόνων για τις εκπομπές και την ποιότητα του περιβάλλοντος.
– διαχείριση των στοιχείων και παραγόντων του περιβάλλοντος.
– διενέργεια εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ).
– έκδοση αδειών για την πρόληψη, τον περιορισμό και τον έλεγχο της ρύπανσης.
– κήρυξη και διαχείριση περιοχών με ειδικό καθεστώς προστασίας.
– ανάπτυξη του συστήματος παρακολούθησης των συνιστωσών του περιβάλλοντος.
– εισαγωγή οικονομικών ρυθμιστικών και χρηματοδοτικών μηχανισμών για τη διαχείριση του περιβάλλοντος.
– ρύθμιση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του κράτους, των δήμων, των νομικών προσώπων και των ιδιωτών.
Η προστασία του περιβάλλοντος βασίζεται στις ακόλουθες αρχές:
– την αειφόρο ανάπτυξη.
– πρόληψη και μείωση του κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία.
– προτεραιότητα της πρόληψης της ρύπανσης έναντι της επακόλουθης εξάλειψης των ζημιών που προκαλούνται από αυτήν.
– συμμετοχή του κοινού και διαφάνεια στη διαδικασία λήψης περιβαλλοντικών αποφάσεων.
– ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος.
– ο ρυπαίνων πληρώνει για τις ζημιές που προκαλεί.
– διατήρηση, ανάπτυξη και προστασία των οικοσυστημάτων και της εγγενούς βιοποικιλότητας.
– αποκατάσταση και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος στις μολυσμένες και κατεστραμμένες περιοχές.
– πρόληψη της ρύπανσης και της ζημίας σε καθαρές περιοχές και άλλων δυσμενών επιδράσεων σε αυτές.
– ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής στις τομεακές και περιφερειακές πολιτικές για την οικονομική ανάπτυξη και τις δημόσιες σχέσεις.
– πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε περιβαλλοντικά θέματα.
Οι συνιστώσες του περιβάλλοντος είναι ο ατμοσφαιρικός αέρας, η ατμόσφαιρα, τα ύδατα, το έδαφος, τα έγκατα της γης, το τοπίο, τα φυσικά αντικείμενα, η ορυκτή ποικιλομορφία, η βιολογική ποικιλομορφία και τα στοιχεία του.
Παράγοντες που ρυπαίνουν ή βλάπτουν το περιβάλλον μπορεί να είναι φυσικές και ανθρωπογενείς ουσίες και διεργασίες, διάφοροι τύποι αποβλήτων και οι θέσεις τους, επικίνδυνες πηγές ενέργειας – θόρυβος, δονήσεις, ακτινοβολία, καθώς και ορισμένοι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί. Η διαχείριση, η προστασία και ο έλεγχος των στοιχείων του περιβάλλοντος και των παραγόντων που τα επηρεάζουν γίνεται σύμφωνα με τη διαδικασία που καθορίζεται από τον παρόντα νόμο και από τους ειδικούς νόμους για τα στοιχεία και τους παράγοντες του περιβάλλοντος.
Η κρατική πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος εφαρμόζεται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Υδάτων. Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Υδάτων μπορεί με διαταγή του να μεταβιβάζει αρμοδιότητες στους Υφυπουργούς, καθορίζοντας τα καθήκοντά τους, και να εξουσιοδοτεί υπαλλήλους σε σχέση με δηλώσεις προθέσεων και ενέργειες που αποτελούν μέρος των σχετικών διαδικασιών για την έκδοση διοικητικών πράξεων και εγγράφων.
Η κρατική πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος ενσωματώνεται στις τομεακές πολιτικές – μεταφορές, ενέργεια, κατασκευές, γεωργία, τουρισμός, βιομηχανία, εκπαίδευση και άλλες – και εφαρμόζεται από τα αρμόδια όργανα της εκτελεστικής εξουσίας.
Αρμόδιες αρχές κατά την έννοια του νόμου είναι:
– ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Υδάτων.
– ο εκτελεστικός διευθυντής του εκτελεστικού οργανισμού περιβάλλοντος.
– οι διευθυντές των περιφερειακών επιθεωρήσεων περιβάλλοντος και υδάτων (RIEW).
– οι διευθυντές των διευθύνσεων λεκανών απορροής.
– οι διευθυντές των διευθύνσεων των εθνικών πάρκων.
– τους δημάρχους των δήμων, και στις πόλεις με περιφερειακή διαίρεση – επίσης
– οι δήμαρχοι των περιφερειών.
– οι περιφερειάρχες.
Αρμόδιοι για την ανάληψη των δράσεων και δραστηριοτήτων που προβλέπονται από το νόμο είναι:
– στην επικράτεια ενός δήμου – ο διευθυντής του RIEW ή ο δήμαρχος του δήμου, και στις πόλεις με περιφερειακή διαίρεση – ο δήμαρχος της περιφέρειας.
– στην επικράτεια μιας περιφέρειας – ο περιφερειάρχης ή ο διευθυντής του RIEW.
– στο έδαφος περισσότερων δήμων στο πλαίσιο ενός RIEW – ο διευθυντής της αντίστοιχης επιθεώρησης.
– στην επικράτεια πολλών δήμων στο πεδίο εφαρμογής διαφορετικών RIEW – ο υπουργός Περιβάλλοντος και Υδάτων.
Ο καθένας έχει το δικαίωμα πρόσβασης στις διαθέσιμες περιβαλλοντικές πληροφορίες χωρίς να χρειάζεται να αποδείξει ειδικό ενδιαφέρον. Περιβαλλοντικές πληροφορίες είναι κάθε πληροφορία σε γραπτή, οπτική, ηχητική, ηλεκτρονική ή άλλη υλική μορφή που αφορά:
– την κατάσταση των συστατικών στοιχείων σύμφωνα με το άρθρο 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 4 και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους.
– τους παράγοντες που προβλέπονται στο άρθρο 2 του παρόντος. 5, καθώς και τις δραστηριότητες και τα µέτρα, συµπεριλαµβανοµένων των διοικητικών µέτρων, των διεθνών συµφωνιών, της πολιτικής, της νοµοθεσίας, συµπεριλαµβανοµένων των εκθέσεων σχετικά µε την εφαρµογή της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας, των σχεδίων και προγραµµάτων που έχουν ή µπορούν να έχουν αντίκτυπο στα στοιχεία του περιβάλλοντος.
– την κατάσταση της ανθρώπινης υγείας και της ανθρώπινης ασφάλειας, στο βαθμό που επηρεάζονται ή μπορούν να επηρεαστούν από την κατάσταση των στοιχείων του περιβάλλοντος ή, μέσω των στοιχείων αυτών, από τους παράγοντες, τις δραστηριότητες ή τα μέτρα που αναφέρονται στο σημείο 2.
– πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά, κτίρια και εγκαταστάσεις, στο βαθμό που επηρεάζονται ή ενδέχεται να επηρεαστούν από την κατάσταση των στοιχείων του περιβάλλοντος ή, μέσω αυτών των στοιχείων, από τους παράγοντες, τις δραστηριότητες ή τα μέτρα που αναφέρονται στο σημείο 2.
– ανάλυση κόστους-οφέλους και άλλες οικονομικές αναλύσεις και παραδοχές που χρησιμοποιούνται στα μέτρα και τις δραστηριότητες που αναφέρονται στο σημείο 2.
– εκπομπές, απορρίψεις και άλλες επιβλαβείς επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Η προστασία, η βιώσιμη χρήση και η αποκατάσταση του εδάφους εξασφαλίζουν την αποτελεσματική προστασία της ανθρώπινης υγείας και των λειτουργιών του εδάφους, λαμβάνοντας υπόψη ότι το έδαφος είναι ένας περιορισμένος, αναντικατάστατος και πρακτικά μη ανανεώσιμος φυσικός πόρος. Η προστασία, η βιώσιμη χρήση και η αποκατάσταση του εδάφους αποσκοπούν:
– την πρόληψη της ζημίας του.
– τη μόνιμη διατήρηση της πολυλειτουργικής του ικανότητας.
– τη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας της ανθρώπινης υγείας.
– τη διατήρηση των ιδιοτήτων του ως περιβάλλοντος για την κανονική ανάπτυξη των οργανισμών του εδάφους, των φυτών και των ζώων.
– την εφαρμογή προληπτικού ελέγχου για την αποτροπή δυσμενών μεταβολών του εδάφους και την εφαρμογή ορθών πρακτικών χρήσης της γης.
– εξάλειψη ή/και μείωση των επιβλαβών μεταβολών της ποιότητάς του, που προκαλούνται από διεργασίες, οι οποίες βλάπτουν τα εδάφη, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των τύπων χρήσης γης.
Τα νομικά και φυσικά πρόσωπα, ιδιοκτήτες ή/και χρήστες εδαφικών ιδιοκτησιών, υποχρεούνται να μην προκαλούν επιβλαβείς μεταβολές στο έδαφος στις δικές τους και στις γειτονικές τους εδαφικές ιδιοκτησίες. Οι κανόνες σχετικά με την επιτρεπόμενη περιεκτικότητα των επιβλαβών ουσιών στο έδαφος καθορίζονται με διάταγμα του Υπουργού Περιβάλλοντος και Υδάτων, του Υπουργού Υγείας και του Υπουργού Γεωργίας, Τροφίμων και Δασών. Οι ιδιοκτήτες και οι χρήστες γης υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα για την πρόληψη επιβλαβών μεταβολών που απειλούν το έδαφος. Όποιος προκαλεί επιβλαβείς μεταβολές στο έδαφος υποχρεούται να αποκαταστήσει με δικά του έξοδα την κατάσταση που επικρατούσε πριν από τη ζημία. Οι ιδιοκτήτες και οι χρήστες υπόγειων και υπέργειων δικτύων και εγκαταστάσεων της τεχνικής υποδομής υποχρεούνται να τα διατηρούν σε τεχνική κατάσταση και να μην επιτρέπουν τη ρύπανση ή άλλη επιβλαβή μεταβολή του εδάφους γύρω από αυτά. Το στρώμα χούμου του εδάφους τίθεται υπό ειδική προστασία.